TOETSINSTRUMENTEN.ORG

weblog

Het effect van stemmingen op muziek: misschien groter dan u dacht...

31 Aug 2007
Enkele maanden geleden heeft u al via deze weblog kunnen vernemen dat er iets bijzonders op het programma stond van het Festival Oude Muziek in Utrecht. Een speler en een stemmer die nu eens precies uit de doeken zouden gaan doen hoe het zit met die oude stemmingen. En vooral, wat nu het effect op de muziek is.
Welnu, op 27 augustus stonden er in theater Kikker in Utrecht drie klavecimbels opgesteld. Met verschillende historische stemmingen.
Aan klavecinist Menno van Delft de taak om de toehoorders in te wijden in de geheimen van de stemmingen. Van Delft moest die klus alleen klaren, want stemmer Eduard Bos liet verstek gaan, naar werd medegedeeld omdat die dag de opera in Amsterdam een beroep op hem had gedaan. "En de opera is een machtig instituut..." zo werd er veelbetekenend aan toegevoegd.
Nu bleek Van Delft goed in staat deze klus alleen te klaren. Hij begon met aan te tonen dat een klavierinstrument waarin een reine stemming wordt aangebracht, onbespeelbaar wordt. Voor velen niet echt iets nieuws, maar omdat Van Delft daadwerkelijk een reine stemming ging aanbrengen en vervolgens liet horen waar het vastloopt en waarom, wordt het iets dat je altijd helder bijblijft.
Daarna kwam aan de orde waar het bij barokstemmingen nu echt om gaat: Hoe verdeel het overschot als je drie reine tertsen in een octaaf probeert te passen over elk van die tertsen?
Welnu, elk van de drie opgestelde klavecimbels had daar een eigen oplossing voor. Zo was goed te horen dat een Allemande van Froberger niet te genieten is in een compromisloze middentoonstemming, maar in een "wohltemperierte" stemming te vlak wordt en bepaalde tertsen te veel gaan zweven.
Voor continuospel bij barokmuziek beval Van Delft een 1/6 of 1/7 kommastemming aan.